نمایشگاه گروهی «فُکآرت»

۱۱ - ۲۵ مهر ۱۴۰۴

هنرمندان: حسین بیتا، کیمیا استکی، فرینو اطلسی، سپیده هنرمند، امیر محمدزاده، فهیمه اسلام‌کیش

استیتمنت

فُکآرت؛ از فکاهی تا پاپ آرت

فُکآرت واژه‌ای مَن درآوردی است و از سویی هم در ساده‌ترین توضیحِ ممکن ترکیبِ فُکاهی^۱ و پاپ آرت^۲ است.

فُکآرت را می‌توان پروژه‌ای دراز مدت اما با تنوع و تکثر در سوژه‌ها فهمید که این بار متمرکز بر مطبوعاتِ فکاهی دوران پر فراز و نشیب انقلابِ مشروطه خواهد بود و توسطِ گالری محیطی «ریشه ۲۹» با همکاری خانه کارستان و گالری دیدار اجرا خواهد شد. در ارتباط با ژانرِ طنز و زیرمجموعه‌های آن نیاز به پُرحرفی نیست چرا که جغرافیایی که در آن زندگی می‌کنیم به واسطه وضعیت‌های استثنایی که از سر گذرانده است همواره تقلا کرده تا به میانجی بهره‌گیری از طنز تاب بیاورد به امیدِ آنکه شنیده شود و از زایندگی و پویایی خود حراست کند. میخائیل باختین می‌گوید: خنده راهِ انسان را سد نمی‌کند؛ آدمی را آزاد می‌سازد ... و جای دیگر می‌گوید: خنده فقط و فقط به کارِ متحد ساختن می‌آید؛ ممکن نیست باعث جدایی شود. (باختین، ۱۳۹۹: ۱۲۶-۱۲۷)³ در واقع این خصلت متحدسازی ویژگی منحصر به فردِ انسان‌هاست که فارغ از تفاوت‌ها از ویژگی مشترک خندیدن برخوردارند. کم نیستند تعدادِ نشریاتِ فکاهی که (به ویژه پس از انقلابِ مشروطه) فریادهای آزادی‌خواهی را به اتکایِ زبانِ طنزآلود بیان کردند تا بلکه انبوهی از مخاطبان را با خود برای تغییر هم‌قطار کنند و این مهم قابل تامل است. خنده‌هایی تراژیک از مواجهه با وضعیت‌های بغرنج و نابسامان که می‌بایست تغییر می‌کرد. تکلیفِ ما با وجهِ طنزگونه فکاهی و تاریخچه آن به لطفِ آرشیو موجود روشن است اما باید در نظر داشت که این بیانِ طنزگونه و انتقادی لزوما در دایره ادبیات و نوشتن خلاصه نمی‌شود و ردِ پایِ بیانِ بصری نیز در آن مشهود است به ویژه در مطبوعات ِ دورانِ انقلابِ مشروطه که تاثیراتِ آن بر شکل‌گیری جامعه ایرانی تا کنون ملموس است و می‌توان صدای رسایِ آزادی‌خواهانش را هنوز شنید. صداهایی که می‌خواستند از یوغ استبداد خود را رها کنند و بهایش را هم پرداخت کردند. حال پس از گذشت یک سده از انقلابِ مشروطه و تجربیات بهره‌گیری از طنز در مواجهه با استبداد قاجاری که بر کسی پوشیده نیست می‌توان این پرسش را مطرح کرد که آیا به میانجی این شکل از بیان می‌توان پیوندی با خلقِ اثر هنری ذیل پاپ آرت (هنر همگانی) یافت؟ علتِ چرایی این پرسش را شاید بتوان در طیفِ گسترده مخاطبان هر دو یافت که همان خاصیت عامه‌پسند آنهاست. خاصیتی که می‌تواند امکان‌های گسترده‌ای را از جمله خلقِ آثارِ منحصر به فرد فرآهم آورد که مساله‌مندی‌اش از رهگذر تاریخ ما ساخته و پرداخته می‌شود. می‌بایست خاطر نشان کرد که ما این رویکرد را به آزمون و خطا گذاشتیم و این گفته به این معناست که همگی در حالِ تجربه قِسمی دیگر از فهمِ آرشیو و پیکربندی آن هستیم که در هر صورت می‌تواند نقاط ضعف و قدرتی را در پی داشته باشد که برای ادامه مسیر راهگشا خواهد بود.